Przyroda

Dominującym elementem krajobrazu przyrodniczego regionu są obszary intensywnie użytkowane przez człowieka – zabudowa, pola uprawne, tereny rekreacyjne. Na ziemiach pierwszych Piastów przyroda podlegała znacznemu wpływowi człowieka już  okresie wczesnego średniowiecza. Mimo tego zachowały się ostoje o dużych walorach przyrodniczych, reprezentując różne ekosystemy i grupy gatunków. Ze względu na brak pełnych opracowań naukowych wiele z tego bogactwa poznaliśmy dopiero w ostatnich latach. Obecnie prowadzimy szerokie badania i inwentaryzacje przyrodnicze, które pozwalają na pełne poznanie bioróżnorodności Kasztelanii Ostrowskiej.

Baza Danych o Regionie obejmuje informacje o zasobach przyrodniczych regionu Kasztelanii Ostrowskiej. Tworzona jest jako obywatelska forma oddolnego działania osób związanych z regionem Kasztelanii Ostrowskiej. Zawiera eksperckie dane o gatunkach roślin, grzybów i zwierząt oraz siedlisk i ostoi przyrody. Dane o ostojach uzupełnione są o analizy zagrożeń istniejących i potencjalnych oraz zaleceń ochronnych dla siedlisk i poszczególnych gatunków. Prezentowane na stronie internetowej materiały są wybranymi informacjami przede wszystkim o charakterze popularnonaukowym. Baza rozwijana jest od 2015 roku od początku powstania Stowarzyszenia „Kasztelania Ostrowska” a jej główny rozkwit przypada na 2018 rok, kiedy to intensywniej ruszyły prace nad rozbudową zaplecza technicznego w formie kartotek oraz baz geoprzestrzennych, a także zaplecza edukacyjnego. 

Struktura wirtualnego atlasu regionu dla obiektów przyrodniczych obejmuje podział danych na:

  • ROŚLINY,
    zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako R – rośliny naczyniowe, B
    mszaki, RO – rośliny beztkankowe.
  • GRZYBY,
    zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako F – grzyby pozostałe (poza porostami), L – grzyby zlichenizowane (porosty).
  • ZWIERZĘTA,
    zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako O – ptaki, H – płazy i gady, T – ssaki, I -bezkręgowce.
  • SIEDLISKA,
    zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako HW – siedliska nieleśne wodne, HO – siedliska nieleśne lądowe, HF – siedliska leśne, G – formy geologiczne.
  • OSTOJE,
    zawierając wyróżnialne w terenie obiekty przestrzenne istotne dla występowania skupisk gatunków i siedlisk przyrodniczych, w tym zaklasyfikowanych jako rzadkie i ginące – o tendencjach do ustępowania w regionie lub w szerszej skali przestrzennej.

W pełnym ujęciu Baza Danych o Regionie składa się z kilku komplementarnych do siebie zbiorów:

  • bazę w postaci kartotek obiektów w formie drukowanych formularzy opisowych i teczek z materiałami na temat obiektów,
  • bazę w formie kartotek wirtualnych z formularzami elektronicznymi, skanami, fotografiami itp. będącymi uzupełnieniem „papierowych” kartotek,
  • bazę danych geoprzestrzennych (GIS),
  • zbiory przyrodnicze, w tym dokumentację zielnikową (w rozwoju),
  • bazę popularnonaukową w postaci wirtualnego atlasu regionu na stronie internetowej, służącą upowszechnianiu wiedzy oraz informowaniu o monitorowanym stanie zachowania obiektów przyrodniczych.

Zbierane autorskie dane terenowe, literaturowe, historyczne i przekazy ustne dzielone są na dwie podstawowe kategorie „obiekty przyrodnicze“ oraz „obiekty kulturowe“. Niniejsza część Bazy obejmuje obiekty przyrodnicze, czyli informacje o występujących na terenie Kasztelanii Ostrowskiej gatunkach, stwierdzonych siedliskach przyrodniczych i wyróżnionych przez nas ostojach przyrody (terenach przyrodniczo cennych).

Baza Danych o Regionie powstaje jako autorskie działanie oddolne osób związanych ze Stowarzyszeniem „Kasztelania Ostrowska”. Administratorem i opiekunem danych jest stowarzyszenie, funkcjonujące między innymi jako społeczna instytucja badawcza. Działania te są finansowane z środków własnych stowarzyszenia oraz pracy wolontaryjnej.

Pomysłodawcami i autorami założeń metodycznych Bazy byli członkowie stowarzyszenia związani z dokumentacją i ochroną dziedzictwa regionu. W części przyrodniczej tworzyli ją Natalia Jędrzejczak, Maciej Jędrzejczak oraz Barbara Kudławiec. 

Autorami kartotek obiektów przyrodniczych, z których wybrane treści w formie popularnonaukowej trafiają do internetowego atlasu regionu są członkowie stowarzyszenia, działający w grupie Dzikie Dziedzictwo. W gronie tym są osoby o wykształceniu biologicznym, eksperci przyrodnicy badający i opracowujące dane terenowe na potrzeby planowania ochrony przyrody w parkach narodowych, rezerwatach przyrody, ostojach Natura 2000 oraz innych formach ochrony przyrody. Zawartość Bazy podlega recenzji treści biologicznych oraz zaleceń związanych z ochroną przyrody. W powstawaniu Bazy uczestniczą także pasjonaci przyrody, wśród których jest młodzież i studenci. Osobami, które opracowały dotychczasowe wpisy są: Maciej Jędrzejczak, Natalia Jędrzejczak, Barbara Kudławiec, Mikołaj Charchuta, Wiktoria Jędrzejczak. Osoby zainteresowane rozwojem Bazy Danych o Regionie serdecznie zapraszamy do dołączenia do naszego zespołu.

Autorem informacji o stwierdzonych stanowiskach oraz wszelkich innych informacji pomagających uzupełniać informacje o regionie możesz być Ty. Podczas dostarczania nowych informacji o gatunkach i ostojach zapisujemy autorów odkryć w kartotekach papierowych oraz przy wyrażeniu zgody zamieszczamy informacje przy wpisach, gdzie wykorzystano te materiały. Tym sposobem Baza Danych o Regionie może cieszyć się współtworzeniem przez wielu autorów, wśród których każdy może dołączyć swoją cząstkę.

To było w 2007 roku. Opisane zostały przez późniejszych członków stowarzyszenia stanowiska nowych, nieznanych wcześniej i przy tym rzadkich gatunków. Okolice Pobiedzisk, Lednogóry czy Kłecka okazały się skrywać jeszcze wiele nieznanych miejsc. Jednocześnie brakowało nam wtedy przestrzennego dookreślenia obszaru który badamy – czy można go jakoś wyznaczyć i nazwać? Zbiegło się to z odkryciem na nowo nazwy obszaru „Kasztelania Ostrowska” w 2013 roku podczas jednej z rozmów z Tadeusz Panowiczem. Rosła potrzeba uporządkowania informacji o dotychczasowych odkryciach, a jednocześnie dojrzewała w nas myśl, że warto zebrać w jednej grupie osoby o podobnych zainteresowaniach i wiedzy. Powstaniu w 2014 roku Stowarzyszenia Kasztelania Ostrowska towarzyszyło rozpoczęcie prac nad systematycznym zbieraniem danych o regionie. Wraz z pracami kameralnymi i terenowymi narastały też liczne przemyślenia o sytuacji w naszym regionie, dotyczącej jego najbardziej wartościowych miejsc i historii – co dalej z nimi? Co z krajobrazem, który w sposób chaotyczny nieraz ulega negatywnemu przekształceniu? Jak reagować na zmiany w ochronie ostoi przyrody, populacji cennych gatunków, zabytków i historii zapisanych ledwie we wspomnieniach najstarszych mieszkańców? Baza w swojej pełnej wersji staje się kroniką regionu, dokumentując jego najcenniejsze walory. W ten sposób przyczynić ma się do łatwiejszego i uporządkowanego dostępu do wiedzy o naszym obszarze dla mieszkańców, turystów, dla młodego pokolenia uzupełniającego swoją wiedzę o regionie i dorosłych, którzy chcą w niej zawrzeć swoje materiały. Od początku istotne było, aby tworzyło ją jak najwięcej osób – to dzieło wielu autorów. W tym duchu cały czas jesteśmy otwarci na nowe osoby zainteresowane tym tematem.

Baza ma faktualnie, na podstawie twardych danych, ukazywać rozmieszczenie cennych zasobów w naszym regionie wraz z rzetelną analizą stanu ich zachowania. Jednocześnie stanowi ona formę swojego rozwoju w oparciu o nowe ujęcia badania regionu nieznane w dotychczasowych działaniach organizacji pozarządowych na tym obszarze – stawia na współdziałanie w jej tworzeniu osób z różnych miejscowości, zbiera dane z różnych miejscowości łącząc je w regionalną całość przeplatającą się ze sobą, zakłada prowadzenie jej jako obywatelskiej inicjatywy oddolnej. Baza przywraca na mapy tożsamości regionalnej obszar Kasztelanii Ostrowskiej, wymazując przy tym sztuczne, sztywne, współczesne podziały administracyjne. Baza wreszcie ma ważny cel w upowszechnianiu wiedzy o stanie zabytków i miejsc cennych przyrodniczo tak, aby informacje o niszczeniu dziedzictwa lub zaniku cennych walorów przyrodniczych mogły bezpośrednio docierać do opinii publicznej. Stojąc na straży dalszego rozwoju treści bazy wszyscy jej autorzy gromadzą w jednym zbiorze szeroką wiedzę o regionie i mogą śledzić losy cennych zasobów z udziałem odbiorców. Od poznania chcemy przechodzić do oswojenia, a dalej do ochrony tego, co jest wartościowe w naszym starym regionie – w Kasztelanii Ostrowskiej.

Dokumentowany obszar

Baza Danych o Regionie zawiera dane z regionu Kasztelanii Ostrowskiej. Obszar dokumentacji zawiera się w granicach historycznej kasztelanii ostrowskiej, które zaproponował Leśny (1976, „Początki, rozwój i upadek kasztelanii na Ostrowie Lednickim”) wraz z buforem, obejmującym tereny sąsiednie. Sugerowane w opracowaniach historyków granice regionu nałożono na współczesne zróżnicowanie topograficzne i na tej podstawie wyznaczono zasięg przedmiotowego obszaru Bazy Danych o Regionie. Dla rozróżnienia historycznej kasztelanii ostrowskiej od obszaru jako regionu przyrodniczo-historycznego używana jest nazwa pisana dużymi literami, tj. Kasztelania Ostrowska. Finałowy zasięg obszaru dokumentacji ustalono podczas dyskusji zespołu stowarzyszenia w 2018 r.
Obszar dokumentacji został podzielony na mniejsze jednostki powierzchniowe, których granice wyznaczano na podstawie przebiegu łatwych do wyróżnienia w terenie obiektów liniowych, tj. drogi asfaltowe, trwałe drogi gruntowe, cieki, rowy. W przypadku, gdy trudno było wyznaczyć przebieg charakterystycznych elementów krajobrazu, warunkowo granice podziału wyznaczono zgodnie z przebiegiem linii energetycznych, przecinek leśnych (linii oddziałowych) lub arbitralnie przez środek zbiorników.
Cały obszar dokumentacji podzielony jest na sześć dużych jednostek pomocniczych nazywanych w metodyce dalej sektorami. Sektory podzielono następnie na podstawowe jednostki dokumentacji nazywane poligonami.

Skala rzadkości gatunków powiązana z liczbą stwierdzonych dotychczas stanowisk

Diagnoza rozpowszechnienia gatunków jest aktualizowana w oparciu o dostępne, najbardziej aktualne dane. Przyjęto następujące kryteria oceny rzadkości :
EX – gatunek wymarły,
CR – gatunek skrajnie rzadki, odnotowany w ostatnich latach na 1-3 stanowiskach
VR – gatunek bardzo rzadki, odnotowany w ostatnich latach na 4-8 stanowiskach
R – gatunek rzadki, odnotowany w ostatnich latach na 9-15 stanowiskach
# – gatunek rozproszony lub częsty, odnotowany w ostatnich latach na ponad 15 stanowiskach

Uwaga! Szczegółowe wytyczne metodyczne opisane są w przewodniku metodycznym dla osób związanych z działaniami grupy Dzikie Dziedzictwo – w pierwszym etapie funkcjonowania wirtualnego atlasu regionu nie prezentujemy jeszcze całości ustaleń metodycznych.

Korzystanie z zasobów Bazy Danych o Regionie na własny użytek jest bezpłatne. Należy wybrać interesujący nas jeden z działów „kultura” lub „przyroda”, a następnie przeszukiwać treści w niższych kategoriach. Podział treści Bazy opisany jest wyżej w wysuwanej zakładce „Struktura Bazy”. W górnej części każdego z działów, na tle przesuwających się fotografii, znajdziecie skróty pozwalające poruszać się szybciej między działami. Można także nadesłać nam uzupełniające informacje, które następnie za zgodą zgłaszającego dopiszemy do materiałów na stronie internetowej – moduł zgłoszenia znajduje się na dole każdego artykułu, wystarczy kliknąć. Nadal rozwijamy funkcjonalności Bazy, stąd nie wszystkie jej części są dostępne, a same treści i artykuły stopniowo będziemy uzupełniać z kartotek.

Autorstwo, udostępnianie danych

Zdecydowana większość fotografii jest autorska, chyba że podano inaczej cytując źródło. Wszelkie opisy są przygotowywane autorsko przez zespół działający głównie wolontaryjnie. Materiały powyższe objęte są prawem autorskim – nie należy powielać ich lub używać komercyjnie lub publicznie bez zgody autorów. Traktujemy nasze działanie jako dobro społeczne, dlatego tym bardziej apelujemy o uszanowanie naszej pracy i rzetelnego cytowania źródła, w tym przedstawianie autorstwa utworu; uszanowanie nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; a także o pamiętaniu o możliwości nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Zachęcamy do korzystania z Bazy na użytek osobisty, w tym szczególnie mieszkańców zainteresowanych swoją okolicą i turystów oraz na użytek nauki i badań, w tym uczniów i nauczycieli, naukowców i innych badaczy. Jesteśmy otwarci na udostępnianie danych zawartych na stronie internetowej oraz w kartotekach (mamy tam obszerniejsze dane źródłowe). Chętnie współpracujemy od 7 lat z różnymi partnerami. Najlepiej w tym celu kontaktować się z nami osobiście lub mailowo kasztelaniaostrowska@gmail.com

Życzymy wielu przyjemnych chwil podczas przeczesywania materiałów w Bazie Danych o Regionie Kasztelanii Ostrowskiej.

Zespół Autorów

Każdy może wspomóc rozwój Bazy Danych o Regionie! Serdecznie zachęcamy do zaangażowania w ten społeczny projekt. Oto kilka wskazówek, jak możesz to zrobić:

1. Znasz ciekawe miejsce? Odkryłeś ciekawą legendę? Znasz osobę, którą warto przedstawić tutaj? Masz informację, których nie znalazłeś w opisach w wirtualnym atlasie? Fotografujesz i chcesz dorzucić swoje zdjęcia do Bazy? A może masz stare zdjęcia okolicy i swojej rodziny? Rozwijaj Bazę z nami, przysyłając swoje zgłoszenie. Możesz to zrobić przez formularz zgłoszeniowy lub kontaktując się z nami w inny sposób, w tym mailowo (kasztelaniaostrowska@gmail.com) lub telefonicznie (519 731 344). Autorów zgłoszeń zapisujemy razem z danymi, które dostarczą – w ten sposób szanujemy autorstwo materiałów i zachowujemy je dla kolejnych pokoleń.

2. Dołącz do grona naszych redaktorów! Dzięki temu możesz przy pomocy swojego komputera dodawać kolejne materiały i rozwijać już istniejące wpisy. Wspieramy się w grupie „KO_Pracownia”. Tak, jak najbardziej jesteśmy otwarci na nowe osoby. Najłatwiej skontaktować się z nami osobiście w Centrach Edukacji Regionalnej lub w inny sposób, w tym mailowo (kasztelaniaostrowska@gmail.com) lub telefonicznie (519 731 344).

3. Zostań mecenasem naszych badań i wirtualnej odsłony Bazy Danych o Regionie
Większość pracy nad Bazą wykonujemy wolontaryjnie, jednak jej dalsze rozrastanie się wymaga uzupełniania kartotek, zakupu materiałów biurowych, wyjazdów terenowych oraz poszukiwania danych. Każde wsparcie – regularne i jednorazowe – daje nam szansę jeszcze więcej działać i przyspieszyć katalogowanie danych oraz ich udostępnianie. W przypadku wsparcia rzeczowego najlepiej z nami skontaktować się mailowo (kasztelaniaostrowska@gmail.com) lub telefonicznie (519 731 344), abyśmy mogli odpowiedzieć, jak można nas aktualnie wesprzeć. 
W przypadku wsparcia finansowego zachęcamy do przekazania darowizny na oficjalne konto bankowe Stowarzyszenia „Kasztelenia Ostrowska” BNP Paribas 28 2030 0045 1110 0000 0284 1410 podając w tytule cel szczegółowy „Darowizna na cele statutowe – Baza Danych o Regionie“. Darowiznę taką można odliczyć w końcoworocznym zeznaniu podatkowym.
Dla naszych darczyńców, którzy zostawią do siebie kontakt (np. adres pocztowy przy przekazaniu darowizny), przewidujemy podsyłanie dodatkowych materiałów i pamiątek regionalnych, wydawanych przez Stowarzyszenie. Co pół roku przekażemy na stronie internetowej, na co udało się zrealizować środki naszych darczyńców związane z rozwojem Bazy Danych o Regionie. Za każde wsparcie bardzo Wam dziękujemy i mocno je doceniamy!

Aktualności o przyrodzie regionu