Warunki przyrodnicze wpłynęły na rozwój i wyznaczanie granic regionu. Z tym też związane jest rozmieszczenie cennych historycznie oraz kulturowo obiektów. Region obfituje w stanowiska archeologiczne, z których udało się pozyskać i poddać analizie znaczącą liczbę przedmiotów użytkowych, wojskowych, religijnych oraz artefaktów funeralnych. Biorąc pod uwagę ogrom pozyskanych przedmiotów o wartości badawczej i archeologicznej, można powiedzieć, że jest to region obfitujący w pozostałości pradziejowe i średniowieczne. Nowożytnie walory kulturowe regionu to przede wszystkim architektura drewnianych kościołów, domów ryglowych i folwarków rozproszonych na całym terenie Kasztelanii Ostrowskiej. Niestety większość tego typu obiektów zachowało się w formie rozproszonych, pojedynczych budynków, zlokalizowanych w różnych miejscowościach. Ciekawym dziedzictwem urbanistycznym są również układy osadnicze w Kłecku i Pobiedziskach z wyróżnionymi i zachowanymi do dziś rynkami usytuowanymi w centrum miejscowości.
Baza Danych o Regionie obejmuje informacje o zasobach kulturowych – w tym historycznych i współczesnych – regionu Kasztelanii Ostrowskiej. Tworzona jest jako obywatelska forma oddolnego działania osób związanych z regionem Kasztelanii Ostrowskiej. Zawiera eksperckie dane o budynkach, zabytkowej infrastrukturze, dziejach miejscowości, osobach z regionu, legendach i podaniach, pochodzeniu nazw lokalnych. Dane o obiektach uzupełnione są o analizy zagrożeń istniejących i potencjalnych oraz zaleceń ochronnych. Prezentowane na stronie internetowej materiały są wybranymi informacjami przede wszystkim o charakterze popularnonaukowym. Baza rozwijana jest od 2015 roku od początku powstania Stowarzyszenia „Kasztelania Ostrowska” a jej główny rozkwit przypada na 2018 rok, kiedy to intensywniej ruszyły prace nad rozbudową zaplecza technicznego w formie kartotek oraz baz geoprzestrzennych, a także zaplecza edukacyjnego.
Struktura wirtualnego atlasu regionu dla obiektów kulturowych obejmuje podział danych na:
- MIEJSCA,
zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako „Architektura mieszkalna”, „Architektura obronna”, „Architektura przemysłowa i rolnicza”, „Architektura sakralna i funeralna”, „Infrastruktura komunikacyjna”, „Dawne osadnictwo”, „Uprawy i przyrodnicze miejsca kulturowe” - OSOBY,
zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako „Osoby regionu” - MIEJSCOWOŚCI,
zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako „Dzieje miejscowości”, „Układ architektoniczny” - SAMODZIELNE ZABYTKI SZTUKI,
zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako „Samodzielne zabytki sztuki” - ETNONIMIA REGIONU,
zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako „Etnonimia miejsc, przedmiotów, zwyczajów” - LEGENDY I PODANIA,
zawierając obiekty klasyfikowane w kartotekach jako „Legendy i podania”
W pełnym ujęciu Baza Danych o Regionie składa się z kilku komplementarnych do siebie zbiorów:
- bazę w postaci kartotek obiektów w formie drukowanych formularzy opisowych i teczek z materiałami na temat obiektów,
- bazę w formie kartotek wirtualnych z formularzami elektronicznymi, skanami, fotografiami itp. będącymi uzupełnieniem „papierowych” kartotek,
- bazę danych geoprzestrzennych (GIS),
- zbiory przyrodnicze, w tym dokumentację zielnikową (w rozwoju),
- bazę popularnonaukową w postaci wirtualnego atlasu regionu na stronie internetowej, służącą upowszechnianiu wiedzy oraz informowaniu o monitorowanym stanie zachowania obiektów przyrodniczych.
Zbierane autorskie dane terenowe, literaturowe, historyczne i przekazy ustne dzielone są na dwie podstawowe kategorie „obiekty przyrodnicze“ oraz „obiekty kulturowe“. Niniejsza część Bazy obejmuje obiekty kulturowe, czyli informacje o występujących na terenie Kasztelanii Ostrowskiej budynkach zabytkowych, obiektach obronnych i przemysłowych, legendach i podaniach oraz osobach związanych z tym regionem.
Baza Danych o Regionie powstaje jako autorskie działanie oddolne osób związanych ze Stowarzyszeniem „Kasztelania Ostrowska”. Administratorem i opiekunem danych jest stowarzyszenie, funkcjonujące między innymi jako społeczna instytucja badawcza. Działania te są finansowane z środków własnych stowarzyszenia oraz pracy wolontaryjnej.
Pomysłodawcami i autorami założeń metodycznych Bazy byli członkowie stowarzyszenia związani z dokumentacją i ochroną dziedzictwa regionu. W części kulturowej tworzyli ją Tadeusz Panowicz, Maciej Jędrzejczak oraz Helena Zenker.
Autorami kartotek obiektów kulturowych, z których wybrane treści w formie popularnonaukowej trafiają do internetowego atlasu regionu są członkowie stowarzyszenia, działający w grupie KO_Pracownia. W gronie tym są osoby zajmujące się zbieraniem danych o regionie (fotografie, archiwa), etnografowie. W powstawaniu Bazy uczestniczą także pasjonaci kultury i historii, wśród których jest młodzież i studenci. Osobami, które opracowały dotychczasowe wpisy są: Tadeusz Panowicz, Helena Zenker, Maciej Jędrzejczak, Antonina Kozaczko, Filip Biegański. Osoby zainteresowane rozwojem Bazy Danych o Regionie serdecznie zapraszamy do dołączenia do naszego zespołu.
Autorem informacji o stwierdzonych stanowiskach oraz wszelkich innych informacji pomagających uzupełniać informacje o regionie możesz być Ty. Podczas dostarczania nowych informacji o budowlach, biografiach i legendach zapisujemy autorów odkryć w kartotekach papierowych oraz przy wyrażeniu zgody zamieszczamy informacje przy wpisach, gdzie wykorzystano te materiały. Tym sposobem Baza Danych o Regionie może cieszyć się współtworzeniem przez wielu autorów, wśród których każdy może dołączyć swoją cząstkę.
To było w 2007 roku. Opisane zostały przez późniejszych członków stowarzyszenia stanowiska nowych, nieznanych wcześniej i przy tym rzadkich gatunków. Okolice Pobiedzisk, Lednogóry czy Kłecka okazały się skrywać jeszcze wiele nieznanych miejsc. Jednocześnie brakowało nam wtedy przestrzennego dookreślenia obszaru który badamy – czy można go jakoś wyznaczyć i nazwać? Zbiegło się to z odkryciem na nowo nazwy obszaru „Kasztelania Ostrowska” w 2013 roku podczas jednej z rozmów z Tadeusz Panowiczem. Rosła potrzeba uporządkowania informacji o dotychczasowych odkryciach, a jednocześnie dojrzewała w nas myśl, że warto zebrać w jednej grupie osoby o podobnych zainteresowaniach i wiedzy. Powstaniu w 2014 roku Stowarzyszenia Kasztelania Ostrowska towarzyszyło rozpoczęcie prac nad systematycznym zbieraniem danych o regionie. Wraz z pracami kameralnymi i terenowymi narastały też liczne przemyślenia o sytuacji w naszym regionie, dotyczącej jego najbardziej wartościowych miejsc i historii – co dalej z nimi? Co z krajobrazem, który w sposób chaotyczny nieraz ulega negatywnemu przekształceniu? Jak reagować na zmiany w ochronie ostoi przyrody, populacji cennych gatunków, zabytków i historii zapisanych ledwie we wspomnieniach najstarszych mieszkańców? Baza w swojej pełnej wersji staje się kroniką regionu, dokumentując jego najcenniejsze walory. W ten sposób przyczynić ma się do łatwiejszego i uporządkowanego dostępu do wiedzy o naszym obszarze dla mieszkańców, turystów, dla młodego pokolenia uzupełniającego swoją wiedzę o regionie i dorosłych, którzy chcą w niej zawrzeć swoje materiały. Od początku istotne było, aby tworzyło ją jak najwięcej osób – to dzieło wielu autorów. W tym duchu cały czas jesteśmy otwarci na nowe osoby zainteresowane tym tematem.
Baza ma faktualnie, na podstawie twardych danych, ukazywać rozmieszczenie cennych zasobów w naszym regionie wraz z rzetelną analizą stanu ich zachowania. Jednocześnie stanowi ona formę swojego rozwoju w oparciu o nowe ujęcia badania regionu nieznane w dotychczasowych działaniach organizacji pozarządowych na tym obszarze – stawia na współdziałanie w jej tworzeniu osób z różnych miejscowości, zbiera dane z różnych miejscowości łącząc je w regionalną całość przeplatającą się ze sobą, zakłada prowadzenie jej jako obywatelskiej inicjatywy oddolnej. Baza przywraca na mapy tożsamości regionalnej obszar Kasztelanii Ostrowskiej, wymazując przy tym sztuczne, sztywne, współczesne podziały administracyjne. Baza wreszcie ma ważny cel w upowszechnianiu wiedzy o stanie zabytków i miejsc cennych przyrodniczo tak, aby informacje o niszczeniu dziedzictwa lub zaniku cennych walorów przyrodniczych mogły bezpośrednio docierać do opinii publicznej. Stojąc na straży dalszego rozwoju treści bazy wszyscy jej autorzy gromadzą w jednym zbiorze szeroką wiedzę o regionie i mogą śledzić losy cennych zasobów z udziałem odbiorców. Od poznania chcemy przechodzić do oswojenia, a dalej do ochrony tego, co jest wartościowe w naszym starym regionie – w Kasztelanii Ostrowskiej.
Dokumentowany obszar
Baza Danych o Regionie zawiera dane z regionu Kasztelanii Ostrowskiej. Obszar dokumentacji zawiera się w granicach historycznej Kasztelanii Ostrowskiej, które zaproponował Leśny (1976, „Początki, rozwój i upadek kasztelanii na Ostrowie Lednickim”) wraz z buforem, obejmującym tereny sąsiednie. Sugerowane w opracowaniach historyków granice regionu nałożono na współczesne zróżnicowanie topograficzne i na tej podstawie wyznaczono zasięg przedmiotowego obszaru Bazy Danych o Regionie. Dla rozróżnienia historycznej kasztelanii ostrowskiej od obszaru jako regionu przyrodniczo-historycznego używana jest nazwa pisana dużymi literami, tj. Kasztelania Ostrowska. Finałowy zasięg obszaru dokumentacji ustalono podczas dyskusji zespołu stowarzyszenia w 2018 r.
Obszar dokumentacji został podzielony na mniejsze jednostki powierzchniowe, których granice wyznaczano na podstawie przebiegu łatwych do wyróżnienia w terenie obiektów liniowych, tj. drogi asfaltowe, trwałe drogi gruntowe, cieki, rowy. W przypadku, gdy trudno było wyznaczyć przebieg charakterystycznych elementów krajobrazu, warunkowo granice podziału wyznaczono zgodnie z przebiegiem linii energetycznych, przecinek leśnych (linii oddziałowych) lub arbitralnie przez środek zbiorników.
Cały obszar dokumentacji podzielony jest na sześć dużych jednostek pomocniczych nazywanych w metodyce dalej sektorami. Sektory podzielono następnie na podstawowe jednostki dokumentacji nazywane poligonami.
Uwaga! Szczegółowe wytyczne metodyczne opisane są w przewodniku metodycznym dla osób związanych z działaniami grupy KO_Pracownia – w pierwszym etapie funkcjonowania wirtualnego atlasu regionu nie prezentujemy jeszcze całości ustaleń metodycznych.
Korzystanie z zasobów Bazy Danych o Regionie na własny użytek jest bezpłatne. Należy wybrać interesujący nas jeden z działów „kultura” lub „przyroda”, a następnie przeszukiwać treści w niższych kategoriach. Podział treści Bazy opisany jest wyżej w wysuwanej zakładce „Struktura Bazy”. W górnej części każdego z działów, na tle przesuwających się fotografii, znajdziecie skróty pozwalające poruszać się szybciej między działami. Można także nadesłać nam uzupełniające informacje, które następnie za zgodą zgłaszającego dopiszemy do materiałów na stronie internetowej – moduł zgłoszenia znajduje się na dole każdego artykułu, wystarczy kliknąć. Nadal rozwijamy funkcjonalności Bazy, stąd nie wszystkie jej części są dostępne, a same treści i artykuły stopniowo będziemy uzupełniać z kartotek.
Autorstwo, udostępnianie danych
Zdecydowana większość fotografii jest autorska, chyba że podano inaczej cytując źródło. Wszelkie opisy są przygotowywane autorsko przez zespół działający głównie wolontaryjnie. Materiały powyższe objęte są prawem autorskim – nie należy powielać ich lub używać komercyjnie lub publicznie bez zgody autorów. Traktujemy nasze działanie jako dobro społeczne, dlatego tym bardziej apelujemy o uszanowanie naszej pracy i rzetelnego cytowania źródła, w tym przedstawianie autorstwa utworu; uszanowanie nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; a także o pamiętaniu o możliwości nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Zachęcamy do korzystania z Bazy na użytek osobisty, w tym szczególnie mieszkańców zainteresowanych swoją okolicą i turystów oraz na użytek nauki i badań, w tym uczniów i nauczycieli, naukowców i innych badaczy. Jesteśmy otwarci na udostępnianie danych zawartych na stronie internetowej oraz w kartotekach (mamy tam obszerniejsze dane źródłowe). Chętnie współpracujemy od 7 lat z różnymi partnerami. Najlepiej w tym celu kontaktować się z nami osobiście lub mailowo kasztelaniaostrowska@gmail.com.
Życzymy wielu przyjemnych chwil podczas przeczesywania materiałów w Bazie Danych o Regionie Kasztelanii Ostrowskiej.
Zespół Autorów
Każdy może wspomóc rozwój Bazy Danych o Regionie! Serdecznie zachęcamy do zaangażowania w ten społeczny projekt. Oto kilka wskazówek, jak możesz to zrobić:
1. Znasz ciekawe miejsce? Odkryłeś ciekawą legendę? Znasz osobę, którą warto przedstawić tutaj? Masz informację, których nie znalazłeś w opisach w wirtualnym atlasie? Fotografujesz i chcesz dorzucić swoje zdjęcia do Bazy? A może masz stare zdjęcia okolicy i swojej rodziny? Rozwijaj Bazę z nami, przysyłając swoje zgłoszenie. Możesz to zrobić przez formularz zgłoszeniowy lub kontaktując się z nami w inny sposób, w tym mailowo (kasztelaniaostrowska@gmail.com) lub telefonicznie (519 731 344). Autorów zgłoszeń zapisujemy razem z danymi, które dostarczą – w ten sposób szanujemy autorstwo materiałów i zachowujemy je dla kolejnych pokoleń.
2. Dołącz do grona naszych redaktorów! Dzięki temu możesz przy pomocy swojego komputera dodawać kolejne materiały i rozwijać już istniejące wpisy. Wspieramy się w grupie „KO_Pracownia”. Tak, jak najbardziej jesteśmy otwarci na nowe osoby. Najłatwiej skontaktować się z nami osobiście w Centrach Edukacji Regionalnej lub w inny sposób, w tym mailowo (kasztelaniaostrowska@gmail.com) lub telefonicznie (519 731 344).
3. Zostań mecenasem naszych badań i wirtualnej odsłony Bazy Danych o Regionie
Większość pracy nad Bazą wykonujemy wolontaryjnie, jednak jej dalsze rozrastanie się wymaga uzupełniania kartotek, zakupu materiałów biurowych, wyjazdów terenowych oraz poszukiwania danych. Każde wsparcie – regularne i jednorazowe – daje nam szansę jeszcze więcej działać i przyspieszyć katalogowanie danych oraz ich udostępnianie. W przypadku wsparcia rzeczowego najlepiej z nami skontaktować się mailowo (kasztelaniaostrowska@gmail.com) lub telefonicznie (519 731 344), abyśmy mogli odpowiedzieć, jak można nas aktualnie wesprzeć.
W przypadku wsparcia finansowego zachęcamy do przekazania darowizny na oficjalne konto bankowe Stowarzyszenia „Kasztelenia Ostrowska” BNP Paribas 28 2030 0045 1110 0000 0284 1410 podając w tytule cel szczegółowy „Darowizna na cele statutowe – Baza Danych o Regionie“. Darowiznę taką można odliczyć w końcoworocznym zeznaniu podatkowym.
Dla naszych darczyńców, którzy zostawią do siebie kontakt (np. adres pocztowy przy przekazaniu darowizny), przewidujemy podsyłanie dodatkowych materiałów i pamiątek regionalnych, wydawanych przez Stowarzyszenie. Co pół roku przekażemy na stronie internetowej, na co udało się zrealizować środki naszych darczyńców związane z rozwojem Bazy Danych o Regionie. Za każde wsparcie bardzo Wam dziękujemy i mocno je doceniamy!
Kociałkowa Górka – grodzisko
Lednogóra – kościół ewangelicki
Pobiedziska – klasztor Sacre Coeur
Bednary
Berkowo
Bielawy
Biskupice
Bociniec
Borowo Młyn
Borówko
Brzozogaj
Bugaj
Bure
Charzewo
Chwałkówko
Czachurki
Czechy
Czernice
Dąbrówka Kościelna
Dębnica
Dziećmiarki
Dziekanowice
Fałkowo
Głębokie
Główienka
Główna,
Gniewkowo
Gołunin
Gołuń
Gorzkie Pole
Gorzuchowo
Góra
Imielenko
Imielno
Imiołki
Jerzykowo
Jerzyn
Jezierce
Kapalica
Karczewko
Karniszewo
Kiszkowo
Kłecko
Krześlice
Kocanowo
Kociałkowa Górka
Kołata
Kołatka
Komorowo
Kowalskie
Latalice
Lednogóra
Leśniewo
Lipki
Łagiewniki
Łagiewniki Kościelne
Łubowiczki
Łubowo
Miączynek
Moraczewo
Myszki
Myślęcin
Nadrożno
Nowa Górka
Olekszyn
Owieczki
Pawłowo Skockie
Pierzyska
Pobiedziska
Podarzewo
Polska Wieś
Pomarzanki
Pomarzanowice
Promienko
Promno
Pruchnowo
Pruszewiec
Przyborowo
Rakowo
Rybitwy
Rybno Wielkie
Rzegnowo
Sanniki
Siemianowo
Siodłowo
Skrzetuszewo
Sławno
Sroczyn
Stara Górka
Stęszewice
Stęszewko
Strychowo
Sulin
Tuczno
Turostowo
Turostówko
Ujazd
Wagowo
Waliszewo
Węglewo
Węgorzewo
Wierzyce
Wojnowo (obecnie część Lednogóry)
Wójtostwo
Wronczyn
Wronczynek
Zakrzewo
Zbierkowo
Zielonka
Złotniczki
Żydówko
miejsca
Architektura mieszkalna
Architektura obronna
Architektura przemysłowa i rolnicza
Architektura sakralna i funeralna
Stary cmentarz w Kocanowie
cmentarz
Stary cmentarz w Komorowie
cmentarz
Klasztor Sacre Coeur w Pobiedziskach
dzieło architektury i budownictwa
Stary cmentarz w Przyborowie
cmentarz
Stary cmentarz w Wójtostwie
cmentarz
Stary cmentarz we Wronczynie
cmentarz
Infrastruktura komunikacyjna
Dawne osadnictwo
Uprawy i przyrodnicze miejsca kulturowe
osoby
Osoby z regionu
Stanisław Pągowski
delegat na Polski sejm Dzielnicowy w Poznaniu
Teodor Prądzyński
prawnik, powstaniec wielkopolski, działacz społeczno-gospodarczy
miejscowości
Rozwój Bazy Danych o Regionie:
W 2022 roku z środków Lokalnej Grupy Działania „Trakt Piastów” zostało zrealizowane zadanie pn „Wyposażenie Centrum Edukacji Regionalnej w Lednogórze dla celów badań, edukacji i dokumentacji dziedzictwa regionu”. Głównym założeniem niniejszego zadania jest wzmocnienie zaplecza dokumentacyjno-edukacyjnego Bazy Danych o Regionie jako pierwszego tego typu projektu społecznego na tych terenach, który zawiera niepublikowane, autorskie dane z obszaru. Ważną wartością tego zadania jest dofinansowanie już rozpoczętego, rozwijającego się „społecznego archiwum regionu”, dzięki czemu możliwe jest wzmocnienie istniejącego systemu bazodanowego oraz zwiększenie potencjału projektu z pięcioletnim doświadczeniem oraz wypracowaną spójną metodyką. Zadanie ma przyczynić się do rozwoju zaplecza technicznego i popularyzacyjnego „Bazy Danych o Regionie” na podstawie dobrych praktyk i modelu prowadzenia społecznych archiwów z terenu Finlandii. Głównym przesłanką do realizacji zadania jest systemowe podejście do dokumentacji i ochrony dziedzictwa lokalnego przez stworzenie dobrego zaplecza technicznego oraz podejście naukowe, które upatruje w prawidłowej metodologii i metodyce badań dziedzictwa właściwą drogę dla poprawnej merytorycznie inwentaryzacji zasobów oraz ich katalogowania dla kolejnych pokoleń. Na tej podstawie w Centrum Edukacji Regionalnej rozwijać chcemy pierwszą w regionie izbę regionalną o solidnych podstawach zaplecza badawczego. Jej działanie obejmować ma prace badawcze we wszystkich miejscowościach regionu oraz zakłada popularyzację wyników w różnych jego częściach. Widzimy w tym cenny walor skali, który często bywa pomijany w przypadku innych, mniejszych działań społecznych, które w większości ograniczają się do poznawania dziedzictwa jednej miejscowości oraz bezpośredniej okolicy wokół niej. Atutem niniejszego zadania jest wspieranie funkcjonowania Centrum Edukacji Regionalnej powstałego w bardzo dogodnym miejscu dla mieszkańców i turystów – obejmuje pomieszczenia w pięknej zabytkowej bryle dworca kolejowego z XIX wieku, który zlokalizowany jest na parterze na funkcjonującej stacji kolejowej. Miejsce to po 5 latach działania kojarzone jest przez mieszkańców i doczekało się pozytywnego odbioru jako instytucji zajmującej się profesjonalnie badaniem i popularyzacją dziedzictwa regionu.
Dzięki dofinansowaniu w kwocie 15 000 zł zostały zakupione do Centrum Edukacji Regionalnej w Lednogórze na potrzeby rozwoju Bazy Danych o Regionie: (1) materiałów do prowadzenia kolejnych kartotek archiwizacyjnych oraz uporządkowanie dotychczasowych materiałów, (2) szaf do katalogowania i składowania materiałów o dziedzictwie w archiwum społecznym, (3) gablot wystawienniczych, w którym będzie można eksponować materiały na potrzeby wystaw czasowych i stałych w Centrum Edukacji Regionalnej – wystawy będą przygotowywane w oparciu o materiały z Bazy Danych o Regionie.