W czwartek 12 października, kwadrans po godzinie szesnastej, zgromadziliśmy się w Kołacie, przy posadowionej tam tablicy o gwiazdoszu prążkowanym – przyrodniczym symbolu regionu Kasztelanii Ostrowskiej – aby, wspólnie ze współtwórcami tablicy oraz mieszkańcami Kołaty, dokonać jej odsłonięcia.

W  tym miejscu chcemy ogromnie podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej tablicy:

– twórcom ilustracji – mieszkańcom Kołaty, wszyscy Autorzy ilustracji są wymienieni na tablicy,

– Pani Monice Glińskiej za wszystkie starania, jakie poczyniła, dla postawienia tablicy przy świetlicy w Kołacie,

– mieszkańcom Kołaty i uczestnikom naszej małej uroczystości odsłonięcia gwiazdoszowej tablicy.

Przy tym dodam również, iż pomysłodawcą idei tablic o przyrodzie regionu Kasztelanii Ostrowskiej oraz autorem projektu graficznego z wykorzystaniem ilustracji wykonanych przez współtwórców tablicy jest Maciej Jędrzejczak ze Stowarzyszenia Promocji Dziedzictwa „Kasztelania Ostrowska”, a pod moją skromną osobą kryje się autor tekstów umieszczonych na tablicy.

Kołata to także pierwsza w historii naszej działalności jako Stowarzyszenie Promocji Dziedzictwa  „Kasztelania Ostrowska” miejscowość, która otrzymała certyfikat zaświadczający, że w tej oto miejscowości występuje jeden z przyrodniczych symboli regionu – gwiazdosz (Geastrum sp.), w tym przypadku gwiazdosz prążkowany (Geastrum striatum)!

Po odsłonięciu tablicy ruszyliśmy na stanowisko gwiazdosza prążkowanego na starym cmentarzu w centrum wsi. Znaleźliśmy i pooglądaliśmy znalezione, raczej zeszłoroczne, owocniki tego gwiazdosza.

Następnie udaliśmy się na spacer do lasu. Celem spaceru było zapoznanie się z napotkanymi grzybami i zebranie materiału do obserwacji pod mikroskopem stereoskopowym.

Już po kilku krokach w kierunku lasu, wśród traw polnej dróżki przywitały nas owocniki twardzioszka przydrożnego (Marasmius oreades), grzyba jadalnego o licznych potocznych, zwyczajowych nazwach, z których kilka przytoczę: podróżniczki, podróżki, tańcówki, tańcujki. Owocniki tego grzyba mają stosunkowo niewielkie rozmiary, a wszystkie części owocnika: kapelusz, blaszki i trzon są jednakowo zabarwione. Barwa owocnika, jaśniejsza lub ciemniejsza w zależności od stopnia uwilgotnienia, kojarzy się z kolorem jasnego drewna. Blaszki są szeroko rozstawione (rzadkie), a rozpostarte kapelusze posiadają charakterystyczne szerokie (tępe), nieco ciemniejsze garbki. Trzony są charakterystycznie elastyczne i łykowate, dlatego do ewentualnego zbioru nadają się wyłącznie kapelusze, z których można przyrządzać smaczne ponoć grzybowe zupy i sosy. Przestrzegamy jednak przed zbieraniem owocników twardzioszka przydrożnego, nim się dobrze zapoznamy z tym grzybem, gdyż możemy go pomylić z innymi grzybowymi amatorami przydroży: grzybówkami lub lejkówkami, a to byłoby tragiczne w skutkach, gdyż natrafimy wówczas na grzyby silnie trujące. Podczas naszego spaceru mieliśmy jedną sposobność porównać cechy naszego twardzioszka przydrożnego z cechami napotkanej w pobliżu grzybówki, różnice w kolorze owocnika oraz blaszek były widoczne. Poznawajmy zatem wspólnie mykobiotę naszych przydroży, poznawajmy jej rozmaitość, a może kiedyś, jak się dobrze z tym grzybkiem zapoznamy, dokonamy wspólnej degustacji potrawy z twardzioszka przydrożnego!

Kontynuowaliśmy nasz spacer i już po kilku krokach w lesie Pani Natalia zauważyła i wskazała nam rosnące na poboczu leśnej drogi gwiazdkowate owocniki.

Po bliższym przyjrzeniu się tym owocnikom okazało się, że właśnie został znaleziony gwiazdosz potrójny (Geastrum triplex)! Dwa młodziutkie świeżo rozwinięte owocniki ukazały całą swoją urodę i bardzo charakterystyczne cechy morfologiczne tj. główkę z ujściem zarodników, kołnierz pod główką oraz wywinięte do spodu gwiaździste ramiona. Ujście zarodników (perystom) gwiazdosza potrójnego jest włókniste i zwykle otoczone jaśniejszą strefą. Gratulacje dla Pani Natalii! A dla nas wszystkich radość ze znalezienia owocników kolejnego dla Kasztelanii Ostrowskiej gatunku gwiazdosza i to w dniu, gdy dokonaliśmy odsłonięcia tablicy o gwiazdoszu prążkowanym w Kołacie i przekazaliśmy dyplom dla Kołaty jako miejscowości, w której występuje jeden z kasztelańskich symboli przyrodniczych!

Dalszy spacer doprowadził nas do miejsca, gdy już poprzedniego dnia Łucja i Wojtek znaleźli …. owocniki kolejnego gatunku gwiazdosza!

Bliższe przyjrzenie się im podczas naszego spaceru pozwoliło rozpoznać, po charakterystycznych cechach gatunku, gwiazdosza frędzelkowanego (Geastrum fimbriatum). Owocniki miały charakterystyczny frędzelkowany perystom i główkę „siedzącą” głęboko wśród ramionek, gdyż u tego gwiazdosza nie występuje szyjka, która unosiłaby główkę ponad ramiona. Jeden z owocników miał już ramiona całkowicie wywinięte do spodu, a ramiona drugiego były jeszcze płasko, gwiaździsto rozpostarte. Ten owocnik wyglądał jak istna gwiazdka z nieba, która opadła na leśną ściółkę lasu koło Kołaty!

Kontynuowaliśmy spacer, aby pozbierać jeszcze inne okazy do obserwacji pod mikroskopem stereoskopowym i wśród znalezionych wymienić możemy:

– drobne, rosnące na kawałeczku drewienka, owocniki kubecznika pospolitego (Crucibulum laeve) z pomarańczowymi okrywami oraz widocznymi w jednym z owocników malutkimi perydiolami,

– owocnik tęgoskóra cytrynowego (Scleroderma citrinum) o grubej (tęgiej) okrywie i ciemnym wnętrzu niczym zmielony mak,

– drobne owocniki zapewne pępownika przenikającego (Gymnopus perforans) rosnące na murszejącej szyszce (zapewne, gdyż zapach zgniłej kapusty był raczej słabo wyczuwalny w przedwieczornym chłodzie),

– owocnik młodziutkiej purchawki (Lycoperdon sp.) o chropowatej powierzchni i jeszcze białym wnętrzu,

– drobniutkie, ale wyraziste owocniki rzęsostopka źdźbłowego (Crinipellis scabella) na źdźbłach trawy,

Po części terenowej odbyła się część kameralna – warsztaty mikroskopowe, w użyczonym nam na ten cel garażu z obszernym stołem, za co bardzo dziękujemy Panu Jankowi! Można było obejrzeć m.in.: perystom owocnika gwiazdosza prążkowanego z kołackiego starego cmentarza – tematu gwiazdoszowej tablicy, włókienkowato orzęsione trzony owocnika rzęstostopka źdźbłowego, okrywę i wnętrze owocnika purchawki, perydiole wewnątrz owocnika kubecznika pospolitego …..

Okazało się, że także na trawniku w ogrodzie Pana Janka rosną licznie grzyby, w tym:

– czernidłak gromadny (Coprinus disseminatus, obecnie Coprinellus disseminatus, ale to temat na inną już opowieść o taksonomii i nazwach grzybów …),

– stożkówka (Conocybe sp.),

– odgiętka, zapewne czarniawa (Resupinatus trichotis cf.) na kawałku drewnianego kołka!

Grzyby zapewniły nam tyle wrażeń, że syci nimi zakończyliśmy nasze tak owocne zajęcia grzybowe w Kołacie, towarzyszące odsłonięciu tablicy z gwiazdoszem prążkowanym z kołackiego starego cmentarza!

Spójrzmy raz jeszcze na gwiazdoszową tablicę w krajobrazie miejscowości Kołata i …. szukajmy gwiazdoszy w Kasztelanii Ostrowskiej!

Będziemy wdzięczni za każde doniesienie o kolejnym stanowisku gwiazdosza, które wzbogaci naszą Bazę Danych o Regionie o tak cenną wiedzę o naszym grzybowym symbolu regionu Kasztelanii Ostrowskiej!