Pasjonaci mykologii to tacy trochę dziwni ludzie … zainteresować może ich nawet … kołek w płocie! Szczególnie, jeśli na tym kołku dostrzegą czarne, jakby zwęglone, prawie kuliste grudki … a już szczególnie, gdy te grudki przetną i dostrzegą to, czego po takich grudkach oczekują, a mianowicie kilka koncentrycznych warstw … ot, co.

Za nazwę rodzajową „warstwiak”  odpowiada obraz widoczny na przekroju podkładki (zawierającej owocniki typu perytecjum, wytłumaczenie poniżej) – są to koncentryczne warstwy kolejnych rocznych przyrostów.

Z kolei nazwa gatunkowa „zwęglony” oddaje postać owocnika tego grzyba, która jest taka właśnie jakby zwęglona, choć bynajmniej nie miała do czynienia z ogniem 🙂

Są jednak pewne pożarzyskowe konotacje grzybów z rodzaju warstwiak Daldinia sp., o tym jednak więcej szczegółów udzielimy nieco później. Na razie dość powiedzieć, iż gatunek Daldinia concentrica jest gatunkiem zbiorowym, gdyż w wyniku badań wyróżniono w nim więcej gatunków.

W nawiązaniu do powyższego to znalezisko „warstwiakowe” z regionu Kasztelanii Ostrowskiej określę na ten moment jako Daldinia concentrica sensu lato, czyli po polsku warstwiak zwęglony w szerokim znaczeniu.

Historia znalezienia stanowiska warstwiaka zwęglonego, o którym mowa, sięga 9 dnia stycznia bieżącego roku, gdy cudowna zimowa aura, ciesząca pięknym słońcem, rześkim mrozem i białą okrywą śniegu na polach, zachęciła do pospacerowania w pewnych pięknych okolicach na północy regionu. Tam właśnie na brzozowym kołku w płocie znaleziony został omawiany grzyb. Takoż bowiem pasjonatem mykologii będąc, jestem na swój sposób uczulona na wszelkie, nawet pozornie nie wyglądające „typowo grzybowo” nadrewnowe indywidua.

Dziś wykorzystałam równie piękną, choć nie tak mroźną i śnieżną, ale ślicznie słoneczną pogodę, aby uzupełnić materiał fotograficzny, potrzebne bowiem było do tego oświetlenie promieniami Słońca bardziej porannego, niż zniżającego się ku zachodowi.

Na pozór „dziwna” postać tego grzyba z klasy Sordariomycetes wynika stąd, że jest to tak zwana podkładka (inaczej stroma), która jest owocnikiem zbiorowym, ponieważ na jej zbitej grzybni znajdują się liczne perytecja, czyli kuliste lub gruszkowate zagłębienia wyścielone warstwą hymenialną, z której zarodniki wykształcające się w workach (askospory), uchodzą przez malutki otwór zwany ostiolą. Podkładka jest wieloletnia, stąd to koncentryczne strefowanie widoczne na przekroju.Skoro jedna warstwa powstaje w jednym sezonie wegetacyjnym, to możemy się pokusić o oszacowanie wieku podkładki, licząc warstwy na jej przekroju.

Po raz pierwszy piszę dziś o grzybie tworzącym owocniki zbiorowe – podkładki z perytecjami, ale możemy znaleźć wiele tego typu grzybów, i to przez cały rok. Tego typu owocniki tworzą wszelkie próchnilce, drewniaki i wiele innych. Kiedyś o tych, które są lub będą znalezione w regionie Kasztelanii Ostrowskiej, napiszę.

Mój warstwiak zwęglony wydaje się już być owocnikiem po pewnych przejściach, wskazuje na to jego stan widoczny także na zdjęciu, wydaje się wątpliwe, aby wytworzył jeszcze kolejną warstwę perytecjów, choć kto wie … Zerknę kiedyś znów na niego, o ile ten brzozowy kołek w płocie będzie jeszcze tam pełnił swoją rolę … Ponieważ zarodniki są tworzone od późnej wiosny do jesieni, a wytwarzane w dużych ilościach zabarwiają otoczenie podkładki na czarno, więc w sezonie tworzenia zarodników (askospor = zarodników workowych)  będzie się można przekonać co do żywotności mojej podkładki.

Warstwiak zwęglony jest saprotrofem nadrewnowym i rośnie na drewnie drzew liściastych, głównie na świeżym, rzadko na próchniejącym, stąd jego obecność na kołku w płocie, bo raczej nikt do takiego celu nie stosuje drewna już spróchniałego.

I jeszcze ujęcie historyczne. Spójrzmy do dzieł dawnych badaczy, oto Flora carniolica tom 2, strona 399, gdzie Giovanni Antonio Scopoli (łac. Johannes Antonius Scopoli) opisał w 1772 roku naszego grzyba pod nazwą Valsa tuberosa. Króciutka notka na 399 stronie tego dzieła jest najstarszym podawanym przez Index fungorum piśmiennym dowodem znajomości taksonu w dawnych wiekach. Natomiast nazwa przyjęta obecnie za aktualną pochodzi z 1863 roku i brzmi właśnie tak:

Daldinia concentrica (Bolton) Ces. & De Not.

Nazwa to została podana w dziele pod tytułem Commentario della Società Crittogamologica Italiana, na stronie 197 tegoż dzieła.

źródła:

Scopoli, J. A. (1772). Valsa tuberosa. Flora carniolica (tom 2). (data dostępu 13.02.2022).

De Notaris, G., Cesati, V., Baglietto, F. (1861-1863). Daldinia concentrica. Commentario della Società Crittogamologica Italiana. 1. Fasc. 1-5. (data dostępu 13.02.2022).

Cooper, J., Kirk, P. (2022). Daldinia concentrica. Index fungorum.org (data dostępu 13.02.2022).

Wikipedia. Warstwiak zwęglony. (data dostępu 13.02.2022).

Wikipedia. Giovanni Antonio Scopoli. (data dostępu 13.02.2022).