Dla uważnego obserwatora przyrody las może być niczym otwarta księga, w przypadku grzybów myko-księga …. Jak to możliwe? Czy może być tak, że obserwując grzyby odgadniemy rodzaj drewna, na którym rosną, stwierdzimy obecność grzybni określonego rodzaju, czy gatunku, a nawet historię wzrostu owocnika? Oto kilka przykładów z mykologicznej księgi lasu. Uważny czytelnik odnajdzie w nich wątki z wcześniejszych moich opowieści, ale teraz w tym szczególnym kontekście „czytania lasu” 🙂
Odwiedzając dębinę, napotkamy w niej pniaki po wyciętych drzewach, które z dużym prawdopodobieństwem mogą być pniakami dębowymi. Tak możemy przypuszczać po składzie gatunkowym lasu, ale jest coś, co może nas bardziej upewnić co do tożsamości pniaków w dębinie, a tym bardziej w lesie wielogatunkowym, w którym pniaki mogą być pozostałością po innych drzewach. Zwróćmy uwagę na pniaki, których okorowana powierzchnia jest porośnięta rdzawobrązowymi, cienkimi owocnikami, z ostrymi szczecinkami w hymenoforze (uwaga: do obserwacji szczecinek jest potrzebna lupka). Ten grzyb to szczeciniak rdzawy, a pniaki, które on porasta, to z bardzo dużym prawdopodobieństwem pniaki dębowe …. Jeśli tylko mamy do czynienia z grzybem o odpowiednio wąskiej skali ekologicznej, możemy wykorzystać jego obecność do wytypowania rodzaju drewna, na którym ten grzyb wyrasta. Szczeciniak rdzawy rozwija się przeważnie na pniakach lub pniach obumarłych dębów lub kasztanów jadalnych. Kasztan jadalny jest raczej rzadki w Polsce, zatem pozostaje nam raczej drewno dębowe jako substrat dla szczeciniaka rdzawego.
Gdy dostrzegamy gałązkę z pomarańczową „galaretą” trzęsaka pomarańczowożółtego, to już wiemy, że w gałązce tej musi występować grzybnia powłocznicy Peniophora sp., bo na grzybni tego rodzaju pasożytuje Tremella mesenterica (trzęsak pomarańczowożółty). Często są także widoczne owocniki powłocznicy, ale niekiedy grzybnia może być tak silnie zaatakowana, że nie wytworzy dobrze rozwiniętych owocników. Gdy owocniki trzęsaka pomarańczowożółtego dostrzeżemy na gałązce dębowej, będzie to dla nas wskaźnikiem obecności w tej gałązce grzybni powłocznicy dębowej Peniophora quercina.
Z kolei widok trzęsaka mózgowatego na drewnie iglastym wskaże nam, że drewno to było opanowane przez grzybnię skórnika krwawiącego, która stała się żywicielem pasożytującego na niej trzęsaka Tremella encephala ….. Skala ekologiczna trzęsaka mózgowatego obejmuje drewno iglaste i grzybnię skórnika krwawiącego w nim występującego.
A co do historii życia owocników grzybów, najlepszym przykładem mogą być huby wykazujące wyraźny geotropizm i ich kształt wskazujący, kiedy wyrosły na swoim żywicielu. Czy było to jeszcze stojące drzewo, czy też drewno już spoczywające na ziemi, czy może pozycja żywiciela zmieniła się w trakcie wzrostu owocnika. Wszystko to możemy wyczytać z kształtu huby i jej orientacji względem żywiciela i kierunku siły grawitacji …..
A zatem, czy można czytać w lesie, jak w otwartej księdze? Każda wizyta w terenie, każda leśna wycieczka z kasztelańską ekipą może nas dodatkowo co do tego upewniać, a zatem …..
