Na chwilę odchodzę od hub rozmaitych i rozmaitych zagadnień mechanizmu rozkładu drewna, aby pochylić się na grzybem kapeluszowym, który rozkłada rośliny zielne, w tym zwłaszcza trawy, co do którego bardzo trudno powstrzymać się od zdrobnień i pieszczotliwych określeń …. Prędzej chce się go nazwać czule grzybkiem, aniżeli GRZYBEM, choć co do zasady należy tego unikać, grzyb to grzyb, a nie grzybek czy grzybulek, kapelusz to kapelusz, a nie kapeluszek, czy kapelutek, a trzon to trzon, a nie trzonek, trzoneczek itp. itp. A czemu takie uczucia ten „grzybek” budzi, o tym poniżej.
Rzęsostopek źdżbłowy mnie osobiście rozczula z trzech powodów. Po pierwsze z powodu jego maleńkości, bo kapelusz owocnika nie przekracza 1 cm średnicy, a ja najczęściej widywałam jego kapelusze o średnicy nie większej niż 5 mm. Po drugie i trzecie, z powodu nazw jakie otrzymał od nas, ludzi, nazywających z upodobaniem każdy element przyrody ożywionej i nieożywionej, jaka nas otacza.
Index Fungorum podaje, że rycina przedstawiająca wygląd owocników grzyba tego gatunku pojawiła się w roku 1786 w dziele pt. Herbier de la France autorstwa Pierre Bulliarda (francuskiego lekarza, botanika i mykologa). Rysunek autorstwa Pierre Bulliarda podpisany nazwą Agaricus caulicinalis można obejrzeć tu, na lewej górnej rycinie. Proszę zerknąć, jak misternie został oddany wygląd owocnika z wszystkimi jego szczegółami oraz sposobem wzrostu i rodzajem zasiedlanego substratu.
Z długiej listy synonimów nazwy gatunku wyróżnię nazwę Agaricus scabellus nadaną w 1805 r. przez dwóch mykologów: nauczyciela Johannesa Baptistę von Albertini (niemieckiego pastora, poetę i botanika, skrót nazwiska Alb.) i jego ucznia Ludwiga Davida von Schweinitz (niemiecko-amerykańskiego duchownego, mykologa i botanika, skrót nazwiska Schwein.)
110 lat później,w 1915 r., amerykański mykolog William Alphonso Murrill opisał tego grzyba pod nazwą Crinipellis scabella. Stąd też pochodzi obecna, wg Index Fungorum aktualna nazwa grzyba Crinipellis scabella (Alb. & Schwein.) Murrill.
A więc, Crinipellis scabella, czyż to nie brzmi pięknie? Natomiast profesor Władysław Wojewoda zaproponował dla tego gatunku polską nazwę rzęsostopek źdżbłowy! Też pięknie, choć niełatwo do wymówienia, prawda?
Rzęsostopek – bo rdzawobrązowy trzon grzyba jest całkowicie pokryty delikatnym filcem. Źdźbłowy – bo, za profesorem Wojewodą, rośnie on na trawach i innych roślinach zielnych np. Artemisia sp. (bylicy), Calamagrostis epigejos (trzcinniku piaskowym z rodziny wiechlinowatych (Poaceae)) i Urtica dioica (pokrzywie zwyczajnej), czasem Stipa capillata (ostnicy włosowatej), a także na cienkich gałązkach krzewów. Jest saprotrofem (choć niektórzy twierdzą, że przypuszczalnie także pasożytem). Grzyb znajduje swój substrat na użytkach zielonych, łąkach, pastwiskach, murawach kserotermicznych, rzadziej w lesie, na skraju borów sosnowych, ale także na nieużytkach rolnych w zaroślach jałowcowych.
Tak szeroki wachlarz siedlisk i upodobanie do pospolitych roślin zielnych, w tym szczególnie traw, sprawia, że powinniśmy go łatwo znajdować w naszym otoczeniu. W Kasztelanii Ostrowskiej znamy go już m.in. z Goździkowej Ostoi i starego cmentarza w Wierzycach ….. To z pewnością dopiero początek rozpoznawania rozmieszczenia gatunku Crinipellis scabella w regionie, a grzyb jest zaskakująco ciekawy, nieprawdaż? Od czerwca do października, a nawet dłużej, póki panują dodatnie temperatury, jest czas na poszukiwania owocników Crinipellis scabella.
Fotografia tytułowa pochodzi z odległej względem Kasztelanii Ostrowskiej lokalizacji, gdzie udało mi się dotąd najlepiej sfotografować rzęsostopka źdźbłowego. Było to na wschód od rzeki Wisły, za Warszawą. Kasztelańskie rzęsostopki mają na razie zdjęcia wyłącznie dokumentalne, ale mam nadzieję, że z czasem także zyskają odpowiednio ładne fotografie, które znajdą się i tu, i w atlasie kasztelańskich grzybów.
źródła:
http://www.speciesfungorum.org/Names/SynSpecies.asp?RecordID=133022
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jean_Baptiste_Fran%C3%A7ois_Pierre_Bulliard
https://pl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Baptista_von_Albertini
https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=Ludwig+David+von+Schweinitz+
https://pl.wikipedia.org/wiki/William_Alphonso_Murrill
Gerhardt E. 2006. Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Bauer-Weltbild Media, Warszawa
Wojewoda W. 2003. Checklist of Polish larger Basidiomycetes. In: Mirek Z. (Ed.) Biodiversity of Poland. Vol. 7. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. Kraków
