Nastał czas owocnikowania grzybów z rodziny smardzowatych. Warto więc przypomnieć zasady ochrony smardzowatych w Polsce. Tekst niniejszy, autorstwa Krzysztofa Lipińskiego, ukazał się m.in. na moim blogu o nazwie „Moje grzybowisko”. Chcę ponownie zamieścić ten tekst tutaj, bo nie opracuję tego lepiej …. Krzysztof w jednym tekście zebrał wszystkie aspekty, jakie wiążą się z ochroną smardzowatych w Polsce. Prócz tego, że możemy poznać obowiązujące w naszym kraju zasady ochrony tych grzybów, to jeszcze poznajemy odpowiedzi na różne pytania, które pojawiają się, gdy przyglądamy się temu zagadnieniu, gdy spotykamy smardzowate i zastanawiamy się, co możemy zrobić, a czego nam nie wolno 🙂
Oddaję zatem głos Krzysztofowi, składając raz jeszcze podziękowanie za opracowanie tak wszechstronnej informacji 🙂
Problematykę ochrony grzybów leśnych reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z 2014 r. na podstawie art. 50 ustawy z 2004 r. o ochronie przyrody. Głównym problemem regulacji dotyczących ochrony gatunkowej grzybów w Polsce jest fakt, iż wyżej wymienione akty prawne oraz inne z nimi powiązane, nie są w praktyce respektowane. Wynika to głównie z faktu, że w ogóle nie są one znane, ponadto nie są precyzyjne i wymagają weryfikacji. Niezależnie jednak od tych regulacji prawnych, każda osoba udająca się na grzybobranie MA OBOWIĄZEK zapoznania się z chronionymi gatunkami grzybów, podobnie jak każdy kierowca musi znać kodeks drogowy, a każdy wędkarz wymiary ochronne ryb.
1. Jakie gatunki grzybów z rodziny smardzowatych podlegają ochronie?
Gatunki objęte ochroną ścisłą:
– krążkówka żyłkowana (Disciotis venosa)
Gatunki objęte ochroną częściową:
– smardz półwolny (Morchella gigas), aktualna nazwa mitrówka półwolna (Mitrophora semilibera)
– naparstniczka (smardzówka) czeska (Verpa bohemica)
– naparstniczka stożkowata (Verpa conica)
– smardz grubonogi (Morchella crassipes)
– smardz jadalny (Morchella esculenta)
– smardz stożkowaty (Morchella conica)
– smardz wyniosły (Morchella elata)
2. W jakich przypadkach można zbierać smardzowate objęte ochroną?
W przypadku pięciu gatunków ochronie podlegają owocniki rosnące poza terenem ogrodów, upraw ogrodniczych, szkółek leśnych oraz poza terenami zieleni. Oznacza to, że z wyżej wymienionych terenów mogą być zbierane. Dotyczy to niżej wymienionych gatunków:
– smardz półwolny (Morchella gigas), aktualna nazwa mitrówka półwolna (Mitrophora semilibera)
– smardz grubonogi (Morchella crassipes)
– smardz jadalny (Morchella esculenta)
– smardz stożkowaty (Morchella conica)
– smardz wyniosły (Morchella elata)
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody tereny zieleni to tereny urządzone wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, pełniące funkcje publiczne, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe, cmentarze, zieleń towarzysząca drogom na terenie zabudowy, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom, dworcom kolejowym oraz obiektom przemysłowym. Rozporządzenie reguluje również sposób pozyskiwania gatunków grzybów objętych ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane, czyli tych wymienionych powyżej. W przypadku smardzowatych w grę wchodzi jedynie ręczny zbiór owocników poprzez wykręcanie (bez użycia noża).
3. Czy naparstniczkę (smardzówkę) czeską (Verpa bohemica) i naparstniczkę stożkowatą (Verpa conica) można zbierać na terenach ogrodów i działek podobnie jak w przypadku smardzów i mitrówki półwolnej?
Nie! W przypadku tych dwóch gatunków ochronie podlegają wszystkie owocniki niezależnie od miejsca występowania. Ustawodawca nie przewiduje tutaj żadnych odstępstw.
4. Czy można zbierać gatunki grzybów objęte ochroną częściową?
Nie! W stosunku do dziko występujących grzybów należących do gatunków objętych zarówno ochroną ścisłą, jak i częściową obowiązują następujące zakazy: – umyślnego niszczenia, – umyślnego zrywania lub uszkadzania, – niszczenia ich siedlisk, – pozyskiwania lub zbioru, – umyślnego przemieszczania w środowisku przyrodniczym, – umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego. Należy tutaj zaznaczyć, że dziko występujące grzyby są w myśl ustawy grzybami: – niepochodzącymi z uprawy lub hodowli, – wprowadzonymi do środowiska przyrodniczego w celu odbudowy lub zasilenia populacji.
5. Mam prywatny las. Czy mogę w nim zbierać gatunki objęte ochroną?
Nie! Lasy Państwowe jak i lasy prywatne podlegają takim samym ustawom i rozporządzeniom. Forma ich własności nie ma znaczenia. Zgodnie z ustawą o lasach, jest to grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony przeznaczony do produkcji leśnej. NIE MA NIC O FORMIE WŁASNOŚCI LASU! Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej grzybów, w przypadku pięciu gatunków smardzowatych ochronie podlegają owocniki rosnące poza terenem ogrodów, upraw ogrodniczych, szkółek leśnych oraz poza terenami zieleni. Lista terenów objętych wyjątkiem jest zamknięta i nie ma w niej uwzględnionych lasów prywatnych.
A ode mnie tytułowy, zamieszczony na wstępie, smardz stożkowaty (Morchella conica) z Kasztelanii Ostrowskiej znalezisko p. Julii Znojek, fotografia moja.
Akty prawne wymienione w powyższym opracowaniu:
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. z 2014 poz. 1408)
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 Nr 92, poz. 880) (art. 50)
